Ukrainako gerrak, Txinako koronabirus leherketak, klima aldaketak eta krisi ekonomikoak markatu dute sartu berri garen urte honetako nazioarteko agenda.
Datorren otsailaren 24an, urtebete beteko da Ukrainako gerra hasi zenetik, Vladimir Putinek operazio militar berezi batean Donbas eskualdea erasotzea agindu zuenean. Gatazka horrek zuzenean pairatzen ari diren pertsonen osasun fisiko eta mentalean eragin duen egoera egunez egun ezagutzen ari gara.
Abenduaren hasieran, Pekingo Gobernuak COVIDak eragindako kutsatzeak geldiarazteko murrizketa ia guztiak kentzeko hartutako erabakiak osasun-larrialdiko egoera bat eragin du; izan ere, milioika kasu berri izan dira egunero, eta ospitaleek gainezka egin dute, eta kezka handia sortzen ari da munduan, gobernuaren opakutasuna dela eta, kaltetutako edo hildako pertsonen benetako datuak emateko orduan. Adituen ustez, agerraldi horrek epe laburrera arazoak sortuko ditu, gerrak egin duen bezala, osasunari eta munduko ekonomiari ez ezik.
Gainera, lehortea eta ur-eskasia egiturazko gai bihurtu dira, eta dagoeneko ezin zaie aurre egin larrialdi-neurrien bidez. Edateko ura eskuratzeko zailtasunek, kantitateari eta kalitateari dagokienez, eragin handia dute pertsonen osasunean eta egoera ekonomikoan.
Baina dibulgatzaile zientifikoek gogorarazten digute, 2022an, minbiziaren aurkako aurrerapen garrantzitsuak ere izan direla, bihotz geldialdian dagoen emaile batetik hesteen lehen transplantea lortu dela, dagoeneko desagertuta dauden galaxien irudiak ikusi ditugula eta oso albiste itxaropentsuak izan ditugula energia garbi agortezina lortzeko.
Nature aldizkariak hasi berri den urte honetarako aurreikusitako bost aurrerapen zientifiko aipatzen zituen. Horietatik hiruk gure osasunerako hobekuntza posibleekin zuren zerikusia: txerto berriak, sendagaiak eta patogenoen zaintzaren emaitzak.
Covid-19aren pandemiaren aurkako RNA mezulari txertoen arrakastari esker, mota guztietako txertoak garatzen ari dira teknologia horrekin hainbat gaixotasunen aurka.
Etorkizun handienetarikoa minbiziaren aurkakoa da, gure zelula immunitarioek minbizi-zelulak ezagutu eta suntsitu ditzaten diseinatuta. Eta, espero da Alemaniako BioNTech-ek malariaren, tuberkulosiaren eta genitalen herpesaren aurkako RNAm-ren txertoen lehen saiakuntzak hasiko dituela datozen asteetan.
Gainera, beste farmazialari batzuek covid azkarreko txertoa sudurreko atomizagailu soil batekin aplikatzeko aukera ikertzen dute. Animaliengan funtzionatu dute eta gizakiengan probak laster egitea espero da.
Urtarrilean, halaber, Estatu Batuetako sendagaien erregulatzaileek iragarriko dute saiakuntza kliniko batean narriadura kognitiboaren tasa murriztu zuen botika bat Alzheimer goiztiarra duten pertsonentzat eskuragarri egongo den.
Lecanemab da, eta gaixotasuna duten pertsonen burmuinean pilatzen den plaka itsaskorra -beta amiloidea- erasotzen du. Ez da bakarra lasterketan. Alzheimerrarentzako beste botika bat ere aztertzen ari da, Blarkamesine izenekoa, eta neuronen egonkortasuna eta elkarrekin konektatzeko gaitasuna hobetzen duen proteina bat aktibatzen du.
Gainera, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) lehentasunezko patogenoen zerrenda berrikusi bat argitaratzea espero da, 300 zientzialari inguruk 25 familia biral eta bakteriano baino gehiagoren ebidentzia berrikusi ondoren, agerraldiak eragin ditzaketenak identifikatzeko.
Eta 2023 urtea ere izan liteke CRISPR-Cas9 terapia onartzen den urtea, edizio genetikoko teknika bat, DNAren kateak aldatzea ahalbidetzen duena, kate horien zati bat moztuz eta berrosatuz sekuentzia berri bat osatzeko, zeinak emaitza oparoak eman baitzituen odol genetikoko bi desordenen aurkako proba klinikoetan, zelula faltziformeen anemia barne.
Ziur ez direla urteak ekarriko dizkigun albiste itxaropentsu bakarrak.
Beraz, 2023an itxaropena mantendu edo berreskuratu dezagun. Batez ere, ikerketari eta osasun-profesionalei laguntzea gure agintarien benetako helburua izatea nahi dugu, edonongoak direla ere. Gure etorkizuna gizarte gisa zein azkar erreakzionatzeko gai garen araberakoa izango da.
Eta Jonathan Swift parafraseatzen, “Gulliverren bidaiak” lanaren egilea.
Munduko medikurik onenak hauek dira: dieta doktorea, atseden doktorea eta poztasun doktorea.
Onena opa dizuet. Urte honetan eta beti.
Lurdes Ubetagoyena
Aubixa Fundazioko presidentea
