Hamarkadak daramatzagu gure harremanak izugarri eraldatzen, komunitatean oinarritutako gizarteetatik gizabanakoetan oinarritutako gizarteetara igarotzean.
Gauza bera gertatzen da lineako autobusetan bidaiatzean, gimnasiora edo osasun-zentrora joatean; gauza bera gertatzen da Donostian, Bartzelonan eta Londresen: kaskoak buruan dituzten pertsonak bakarrik ikusten dira, musika entzuten, mugikorretan edo tabletetan serieak ikusten, Instagram edo TikTok begiratzen edo selfiak egiten. Haien artean inolako interakziorik ez duten pertsonak, Sherry Turkleren liburu haren izenburua gogorarazten dutenak: “Alone Together” (“Elkarrekin bakarrik”).
Byung-Chul Han-ek zioen 2017an “ni egonkor bat bestearen aurrean sortzen dela”. Arrazoi zuen, ez gara ezer besteak gabe. Pertsona, gizabanakoa, besteekiko elkarrekintzatik bakarrik sortzen da, eta bitxia da gaur egun askoz gehiago arduratzen garela norberaren errealizazioaz elkarrekiko eraikuntzaz baino.
Gero eta gehiago -nik horrela ikusten dut behintzat- adiskidetasunaren erabilera instrumental bat egiten dugu (enpatiarik gabeko adiskidetasun mota bat), non gero eta jende gehiago dagoen defentsarik gabe, babesgabe eta periferian bizi dena.
Harremanak, Lola López Mondéjar-ek “Invulnerables e invertebrados” lanean gogorarazten zigunez, funtzionaltasunak gero eta gehiago markatzen ditu, badirudi kostu/mozkin aldetik soilik daudela neurtuta. Gero eta gehiago, bizitza premiazkoa eta epe laburra besterik ez dela ematen du, berehalakoa; eta hor, lotura esanguratsuak eta konpromiso pertsonal eta kolektiboa gutxietsi egiten dira. Epe laburrean askotan nahikoa izaten dugu geure buruarekin, epe ertain eta luzean agertzen dira besteak. Badirudi interdependentzia, besteekiko dugun beharra onartzea, klandestinoa dela, ez dugula ezertarako behar, eta ez dugu ulertzen “ni neu” gehiago izango naizela zenbat eta “gu” gehiago sartu.
Bakardadeaz hainbeste hitz egiten dugun honetan, ahaztu egiten zaigu bakarrik eta laguntzarik gabe bizi diren pertsonen tasa jasanezinak, sufrimendu pertsonalaz gain, gure gizartearen osasun moralaren adierazle direla, eta, aldi berean, porrot kolektiboarena.
Batzuetan uste dut elkarrizketaren beldur garela, konektatu egiten garela, baina ez dugu hitz egiten, eta beste zalantza bat daukat: hitz egiten ez dugunean, besteari bakarrik ihes egiten diogu edo, bide batez, geure buruari ihes egiten diogu?
Javier Yanguas Lezaun
Aubixa Fundazioko proiektu-zuzendaria
