Urtarrilaren 30ean, San Telmo Museoan, ” Garun-osasunaren erronka XXI. mendean: ekintzarako deia” gaiari buruzko solasaldia moderatu nuen. Hizlari izan ziren López de Munain doktorea, Donostiako U.O-ko neurologia-zerbitzuko burua, Biogipuzkoako neurozientzien arloko zuzendaria eta Deustuko Unibertsitateko neurologiako irakaslea, eta Itxaso Martí, Neuropediatria Donostiako U.O-ko klinika-burua, Biopediatriako ikerketa-arduraduna eta EHUko irakaslea.
Garunaren osasuna funtsezkoa da pertsona guztien funtzionamendurako eta ongizaterako bizitzako etapa bakoitzean, eta funtsezkoa da norbanakoaren zein gizartearen aurrerapenerako. Garunaren osasuna konplexua da, eta erakunde publiko eta profesional askoren arteko diziplina anitzeko lankidetza-ikuspegia eskatzen du, aldaketa esanguratsuak lortzeko. Neurologoek garun-osasuneko espezialista gisa jardun behar dute, eta neurologia prebentiboan aurrera egin behar dute. Neurologia horren helburua da garun-nahasmenduak eta beste gaitz neurologiko batzuk izateko arrisku handia duten pertsonak identifikatzea eta gaixotasunaren agerpena edo progresioa arintzeko estrategiak eskaintzea.
Ameriketako Neurologia Akademiak garun-osasunaren definizio hau proposatzen du: “Bizitzako etapa bakoitzean pertsona bakoitzaren ongizate fisiko, mental eta soziala hobekien babesten duen funtzio neurologiko optimoa lortzeko eta mantentzeko egoera jarraitua. “
Espainiako Neurologia Elkarteak garuneko osasunari buruzko dekalogo bat egin du, eta datozen hilabeteetan garatuko du.
Zientziaren, pazientearen arretaren eta politika publikoen funtsezko oinarriak Neurologiako Akademia Amerikarraren Garuneko Osasunaren Plataformaren hiru helburu handinahietan islatzen dira:
- Garunaren osasuneko aurkikuntza zientifikoak bizkortzea diziplinarteko lankidetzaren bidez.
- Garunaren osasuna optimizatzea, prebentziozko arretaren bidez eta,
- Jendearen eta pazienteen parte-hartzea hobetzea, garun-osasuneko politika publikoak sustatuz.
Solasaldian, gure gizarteari interesatzen zaizkion garuneko osasunaren alderdi batzuk azaldu ziren:
- Etorkizuna beti zalantzazkoak bada ere eta gure garuna askotan nahasten bada ere hau asmatzen saiatzean, aurreikuspenak beharrezkoak dira planak egiteko; horregatik, biztanleriaren gorakadarekin eta zahartzearekin gertatuko diren aldaketek garunaren osasunean izan ditzaketen balizko arriskuei aurre egin nahi diegu neuroendekapenezko gaixotasunen maiztasun handienarekin, biztanleria hiri handietan metatzearekin, airearen eta uraren kutsadurarekin, gizarte-desberdintasunarekin eta klima-aldaketarekin. Halaber, gure garunarentzat arriskutsua da adimen artifiziala erabiltzea eta garatzea, haurrengan pantailak erabiltzea, kultura desberdinak dituzten herrien migrazioak eta globalizazioa oro har.
- Ikerketako erronkak: balizko lorpenak eta akatsak. Bioteknologiak, terapia genikoak eta abarretan egindako aurrerapenek aurrerapen garrantzitsuak lortuko al ditugu gaixotasun neurodegeneratiboen gelditzean? Geldiaraziko dugu zahartzea? Nola lor dezakegu haur-hezkuntza hobetzea?
- Zein politika hartu beharko genituzke garuneko osasun hobea lortzeko maila indibidualean eta sozialean?
Azaldu ziren eta adostasuna lortu zuten ideia batzuk:
- Erabiltzen ez diren garuneko funtzioak galduz doaz. Ona da haurren ikaskuntzan aurrez aurre egiten jarraitzea eta papera eta arkatza erabiltzen jarraitzea, eta pantailak ez izatea informazio berria eskuratzeko modu bakarra.
- Zahartzaroaren mekanismo molekularrei buruzko azterketak zahartzaroko gaixotasun neurologikoen arazoari irtenbideak eman diezazkioke.
- Globalizazioak berekin dakar beste kultura batzuetako pertsonak gure gizartean integratzeko zailtasuna. Denok aberastu gaitezke atzerriko kulturetaz.
- Inoiz ez dugu lortu egungoa bezalako ongizate-estaturik. Inoiz baino gehiago eta hobeto bizi gara. Hezkuntzari esker, dementziaren adina eta arrisku-faktoreen kontrola (iktusena) atzeratu egin dira. Komeni da herritarrak heztea, eta bizitza osasungarria sustatzea eta erraztea, dieta egokia, ariketa fisikoa, bizitza sozial aktiboa eta arrisku baskularreko faktoreak kontrolatuz.
- Ziurrenik etorkizunean osasuna desmedikalizatu beharko da. Gehiago azpimarratu behar da bizimodu osasungarri prebentiboa, eta ahal den neurrian jendea ospitaleetatik atetzea.
JF Martí Massó
Neurologiako katedradun emeritua. UPV/EHU
Jakiundeko kidea
Aubixa Fundazioko patroia
