Sandra Hernandez de Diego
Psikologia kliniko, neurozientzia eta musikoterapiako masterra
Aubixa Fundazioko patronoa
Amaren sabelean entzuten dugun lehen taupadatik, soinua gure bizitzaren zati bihurtzen hasten da. Izan ere, haurdunaldiaren 20. astetik aurrera, umekiak soinu-estimulu horiei erantzuten die. 25. astearen inguruan, jada dokumentatu da fetuek amaren ahotsa beste emakumezko ahotsetatik bereizten dutela.
Soinuarekiko lehen harreman horrek, ahotsarekin batez ere, eboluzionatu egiten du eta pertsonen eta musikaren arteko konexio sakon baten hasiera markatzen du, gizateriaren historian errotuta dagoena.
Lehen musika-adierazpenak ez ziren soilik artistikora mugatzen, baizik eta helburu sakonagoa zuten, erritualekin, ospakizunekin, dueluekin edo sendaketekin lotuta. Adibidez, Antzinako Egipton, zoriontasuna irudikatzen zuten hieroglifikoak musika izendatzeko erabiltzen ziren, edo txinatar tradizioan, musika hitzak “gozatzearen” eta “soinuaren” ideogramak konbinatzen ditu. Pitagorasek musika-tarteen ordena matematikoaz hitz egiten zuen, eta Platonek hiritarren arima eratzeko duen gaitasunaz. Dokumentatutako edozein ikuspegitatik intuizio partekatu bat agertzen da: musikaren sendatzaile potentziala.
Izan ere, antzinako zibilizazio askotan kantuak, erritmoak edo tresnak erabiltzen ziren sendatze-erritualetan. Eta, gaur egun ere, kultura indigena ezberdinetan, soinua oreka eta sendaketarako tresna gisa erabiltzen da. Orfeoren irudi mitikoak, bere lirarekin piztiak lasaitu eta Hadesera jaitsi zenak bere maitea musikaren bidez erreskatatzera, botere sinboliko eta emozional hori islatzen du.
Baina zer da musika benetan? Soinuen sekuentzia bat da? Zirrara bat? Komunikatzeko modu bat? Antza denez, hurbilketa egokiagoa da soinua, egitura, emozioa, testuinguru soziala, adimena, gorputza eta kultura bezalako osagaiak biltzen dituen fenomeno konplexu gisa kontzeptualizatzea.
Soinua bibrazioa da, bitarteko batetik bidaiatzen duen energia mekanikoa da, eta belarriak ez ezik, azala, hezurrak eta erraiak ere hauteman ditzake. Entzumen-pertzepzioa gorreria sakona duten pertsonengan ere aktiba daiteke. Horren adibide dugu Evelyn Glennie perkusionista eskoziarra, gorputz osoarekin “entzunez” nazioarteko musika-ibilbide bat garatu duena.
Evelyn Glenniek 12 urterekin galdu zuen entzumena, eta TEDek azaltzen du nola senti ditzakeen bibrazioak oinutsik eszenatokiaren gainean, edo bular eta eskuekin. Entzumena entzumenetik haratago doala gogorarazten digun pertzepzio musikal sakon eta multisentsoriala kontatzen du.
Musika nola hautematen dugun ez ezik, musika nola jotzen edo egiten dugun ere garrantzitsua da. Beste pertsona batzuekin batera jotzen edo abesten dugunean, entrainment edo sinkronizazio gisa ezagutzen den fenomeno bat gertatzen da: gure gorputzek erritmo fisiologikoak (arnasketa edo bihotz-maiztasuna, adibidez) kanpoko estimuluekin lerrokatzeko joera dute. Joera biologiko horrek koordinazioa errazteaz gain, lotura emozionala eta soziala errazten du. Agian horregatik gozatzen dugu hainbeste taldean musika entzuteaz, edo bibrazio partekatu hori sentitzen dugu dantzarazten gaituen kontzertu batean, eta pertsona ezezagunekin konektatuta sentitzen gara gure abestia entzuten den bitartean, kanpoko estimulu hori, musika, harreman-esperientzia bihurtuz.
Baina, musika entzutea, egitea, ikastea edo harekin hunkitzea esperientzia baliotsuak dira berez, eta musikak pertsonengan dituen efektuak liluragarriak eta onuragarriak badira ere, garrantzitsua da musikaren erabilera eta musikoterapia bereiztea.
Musikoterapiako Munduko Federazioaren arabera (WFMT, 2011), diziplina musikoterapiak musikaren eta bere elementuen (soinua, erritmoa, melodia, harmonia) erabilera profesionalari egiten dio erreferentzia, ebidentzian oinarritutako esku-hartze gisa, osasuna eta ongizatea hainbat esparrutan sustatzera bideratua: medikuntzan, hezkuntzan, komunitatean.
Musikaren eta musikoterapiaren erabileratik bereizten duena musika-esperientzien arabera eraikitako prozesu sistematikoa da, helburu terapeutikoetara bideratua eta musikoterapeuta profesional batek gauzatua.
Europan, musikoterapia gero eta integratuago dago osasun- eta hezkuntza-sistemetan, eta presentzia egonkorra du ospitaleetan, egoitzetan, errehabilitazio-zentroetan, eskoletan eta komunitate-programetan. Espainian, aitorpen instituzionalari eta erregulazio profesionalari dagokienez oraindik egiteko dagoen arren, master espezializatuetan prestatutako musikoterapeuta-komunitate aktibo bat dago, nazioko eta eskualdeko elkarteekin, argitalpen akademikoekin eta ikerketan gero eta presentzia handiagoarekin.
Bereizketa egin ondoren, musikak, bai eguneroko bizitzan, bai testuinguru terapeutikoetan, eraldatzeko, laguntzeko eta ongizatea sortzeko gaitasuna erakusten jarraitzen du. Haien potentziala ulertzea eta errespetuz eta ezagutzaz erabiltzea, besteak eta geure buruak zaintzeko modu sakona ere bada.
