Mendeetan zehar, zahartzaroa babesgabetasunarekin pareka zitekeen neurri handi batean: adinekoek, oro har, ez zuten baliabide propiorik. Aurreztutakoak izan ezik. Bizi-itxaropen laburra eta gaixotasun-arrisku handiagoa zuten. Haien bizi-baldintzak familiaren elkartasunaren araberakoak ziren. Seme-alabei haiek zaintzeko eta laguntza emateko ezarritako arau morala. Eta, pertsona aberatsenen kasuan izan ezik, zahartzaro labur eta prekarioei aurre egiten zieten.
II. Mundu Gerraren ondorengo hazkunde ekonomikoak eta Ongizate Estatuaren garapenak errotik aldatu zuten, hamarkada gutxitan, egoera hori: adinekoek zahartzaro luzeak bizi dituzte gaur egun, horietako asko osasun-egoera onean daude eta gutxieneko diru-sarrerak bermatuta dituzte neurri handi batean. Mendekotasuna izanez gero behar dituzten zainketak hor daude. Hala ere, ez da nahikoa eta partziala da. Mendekotasuna artatzeko sistemek estaltzen dituzte eta, askotan, ondare ekonomiko edo higiezin aipagarria dute. Horren guztiaren ondorioz, adinekoen egungo belaunaldiak bizi-baldintza batzuk ditu kolektibo gisa. Ekonomikoak, denborakoak, osasunekoak eta eragin politikokoak. Inoiz ikusi gabeak historian. Adineko pertsonen artean pobrezia ez da erabat desagerrarazi, baina nahiko fenomeno txikia da.
Aldi berean, belaunaldi gazteenen egoerak nabarmen egin du okerrera azken hamarkadetan. Mendebaldeko herrialdeek, eta bereziki Europa Hegoaldeko herrialdeek, aurreko mendeko 80ko hamarkadaz geroztik, gazteen eskubideei muzin egin dieten politikak garatzearen aldeko apustu kontzientea egin dute: gizarte-babesaren eredua, etxebizitzaren merkatua eta lan-merkatua alde batera utzi dira. Edo kontra. Gazteen interesak eta premiak kontuan hartuta, familiek hartuko lukete beren gain gazteen beharrei erantzuteko ardura. Horren guztiaren ondorioz, pobrezia-tasak oso handiak dira haurtzaroan eta gaztaroan. Adinekoen artean baino lauzpabost aldiz handiagoak. Ugalkortasun-tasak behera egin du eta gazteen artean utzikeria-sentimendua hedatu da: soldata baxuak, prestaziorik ez izatea, emantzipatzeko eta etxebizitza eskuratzeko zailtasunak, kontziliazio-arazoak, emigrazio behartua, itxaropen zapuztuak…
Desberdintasuna – Gazteen eta adinekoen artean, eta gazteen artean – Gazteen bizi-perspektibak ezaugarritzen ditu neurri handi batean. Desberdintasun hori, neurri handi batean, gurasoengandik seme-alabengana transmititzen da, haurren pobrezia eta herentzia hazten ari diren testuinguru batean -ekonomia, ondarea, hezkuntza, kultura eta harremanak – familiek seme-alabei legatzea bere garrantzia berreskuratzen du. Zalantzarik gabe, aurreko paragrafoetan jasotako deskribapenak ñabardurak eta argibideak behar ditu. Baina errealitate objektibo bati eta belaunaldi gazte askoren pertzepzioari erantzuten dio. Zalantzarik gabe, gure gizarte-babeserako ereduaren bilakaerari eta diseinuari erantzuten dio, bai eta, neurri batean, adinekoei beharrezko babesa ematerakoan izan duen arrakastari ere. Errealitate horrek, nolanahi ere, belaunaldien arteko itun berri batean aurrera egitea eskatzen du, lan-merkatuaren, etxebizitzaren merkatuaren eta gizarte-babesaren ereduaren funtzionamendua birdefinitzea ahalbidetuko duena. Parte-hartze politikorako mekanismoez gain. Horrela, adinekoen eskubideen babesean eta haien interesen aitorpenean atzera egin gabe, erantzun eraginkorragoa emango die haurren eta gazteen eskubide eta interesei.
Joseba Zalakain
Gizarte Informazio eta Ikerketa Zerbitzuko zuzendaria – SIIS
