Bost ikuspegi klasikok bakardadea ulertzeko moduak laburbiltzen dituzte. Lehenengoak harreman-gabeziaren eta komunikazio-faltaren rola azpimarratzen du, bai belaunaldian, bai bakardadeari eustean. Ikuspegi horren sorrera bakardadearen sentimendu subjektiboen eta defizit sozial objektiboen arteko lotura zuzena da.
Bigarren ereduak, gaur egun gehien aipatzen denak, proposatzen du bakardadea pertsona batek izan nahi dituen pertsonen arteko harremanen eta sentitzen dituen harremanen artean desadostasuna (distantzia) dagoenean izaten den ondoeza/sufrimendua izango litzatekeela. Nahi dut…, espero nuena baino gutxiago daukat,…, eta distantzia horrek bakarrik sentitzera narama.
Hirugarrena eta laugarrena, batzuetan, nahastu egiten dira: batek planteatzen du bakardadea gizarte-sare egokirik ezaren konbinazioaren emaitza dela (pertsonak falta zaizkigu gure bizitzan) edo figura intimo bat falta zaigula (harreman esanguratsu bat); eta besteak, bakardadea gure gizarte-harremanen defizit bat dela: gizakiok, gizarte-izaki garen aldetik, besteen beharra dugu, eta, hura ase ezean, bakarrik sentitzen gara.
Bosgarren eta azken ikuspegiak bakardadea kide izateko giza premia unibertsalaren ondorio gisa ulertzen du eta, beraz, gure existentziaren ezinbesteko zatitzat hartzen du. Ikuspegi horren arabera, bakardadea guztiok bizi dugu, gure giza egoeraren parte da, eta guztiok bizitzan zehar ditugun esperientziekin du zerikusia: aldaketak, galerak, bizi-krisiak… Bakardade existentziala deitzen zaio horri.
Bakardade existentziala duten pertsonek isolamendu-sentimendu sakonak izaten dituzte, beste pertsona batzuengandik bananduta egotearen sentimendu sakonak. Batzuetan, asebete gabeko komunikazio behar sakona dute, eta ohikoa da hutsune-sentimenduak eta zentzurik eza sentitzea. Denok askotan sentitu duguna.
Irvin D. Yalomek (1984) uste zuen hiru motatako bakardade existentzialak daudela. Isolamendu existentziala, gure bizitzaren jabe garelako, gure erabakietan inork ordezkatu ezin gaituena, inork ezin duena gugatik arriskatu, ezta porrot egin edo irabazi ere, onartu eta aurre egin behar dioguna, eta autonomoen berezko bakardade existentziala dena. Yalomek bakardadea lasaitzeko besteak erabiltzearen akatsaz ohartarazten zuen, eta batzuetan ezagutzen ez dugun zerbaiten berri ematen zuen: beste pertsona batzuekiko harremanak ez zuen bakardade sentimendu sakon hori “baretzen”.
Beste bakardade mota bati buruz ere hitz egiten zuen, berak deitzen ziona: isolamendu intrapertsonala. Hori gertatzen da pertsonak bere sentimenduak eta nahiak ezabatzen dituenean, antzematen ez dituenean edo ezagutzen ez dituenean, bere iritzi eta pertzepzioez mesfidatzen denean. Laburbilduz, norberaren barru-barrutik “isolatuta” egotea da kontua, eta, horren aurrean, aukera bakarra geratzen da: gure baitarako “leiho txiki” bat irekitzea.
Azken motari pertsonen arteko isolamendua esaten zion, eta beste pertsona batzuen isolamenduari dagokio. Interakzio sozial egokirik ez dagoenean edo gure harremanak azalekoak direnean gertatzen da, edo benetako loturarik ez dagoenean, edo harremanak utilitaristak direnean eta bestearekin “harremanetan” jarri ez garenean.
Bakardadea harremanetatik, komunikazio faltatik, besteen beharrezkotasunetik eta abarretik ulertzea garrantzitsua den arren, ez dugu ahaztu behar beste bakardade hori ere badagoela, bakardade existentziala, zeinetatik ezin dugun ihes egin — zioen Ben Lazare Mijuskovic-ek —. Ikas dezagun berarekin bizitzen.
Javier Yanguas Lezaun
Psikologian Doktorea
Aubixa Fundazioko proiektuen zuzendaria
